En çok vatandaşlık satan ülke belli oldu: Altın vize başvurularında dikkat çeken Türkiye detayı

İspanya, AB vatandaşı olmayanlara hızlı bir şekilde oturum izni veren 'altın vize' uygulamasını kaldırmayı planlayan ülkeler arasına katılıyor. Başbakan Pedro Sanchez, "konuta erişimin bir hak olmasını ve ticari spekülasyon konusu olmamasını" amaçladıklarını belirterek, "konut piyasasının muazzam bir baskı altında olduğunu ve uygun fiyatlı konut bulmanın zorlaştığını" ifade etti. Bu program, yabancılara büyük yatırım karşılığında yaşama ve çalışma hakkı sunuyor. Miktarlar ülkeden ülkeye değişiyor; Panama'da 100 bin dolarlık bir konut yatırımından, Lüksemburg'da 21,4 milyon dolarlık bir finans kuruluşuna yatırıma kadar uzanıyor.

'Altın pasaport' uygulaması da mevcut. Bu, varlıklı kişilere, başvurdukları ülkede vatandaşların sahip olduğu tüm hak ve özgürlüklere erişim sağlıyor. İngiltere'deki London School of Economics'te Siyaset Sosyolojisi Doçenti ve 'Altın Pasaport: Milyonerler için Küresel Hareketlilik' kitabının yazarı Dr. Kristin Surak'a göre, dünya genelinde yaklaşık 60 ülke altın vize veriyor ve yaklaşık 20 ülke yatırım yoluyla vatandaşlık sağlıyor. Surak'a göre, Türkiye en çok vatandaşlık satan ülkelerden biri.

Ancak, bu programlar yolsuzlukla mücadele kampanyacıları ve siyasetçiler tarafından kötüye kullanılabilir olarak görülüyor. Ayrıca, konut fiyatlarının yerel halk için erişilemez hale gelmesi gibi olumsuz etkileri de bulunuyor. AB ülkeleri, bu programları kısıtlamak için harekete geçiyor; İngiltere ve İrlanda gibi ülkeler programlarını sonlandırırken, Portekiz ise uygulamasını revize ederek artık mülk alımı karşılığında ikamet izni vermemeye karar verdi.

NEDEN BU KADAR TALEP VAR

Altın vize ve pasaportlar, daha iyi iş olanakları, yaşam tarzı, eğitim imkanları veya sağlık hizmetleri arayan varlıklı insanlar arasında popüler hale geldi. Kasım ayında BBC Türkçe'ye konuşan, yatırım karşılığı oturum ve vatandaşlık için danışmanlık hizmeti sunan İngiltere merkezli La Vida Golden Visas şirketinin pazarlama müdürü Lizzie Edwards, "Günümüz dünyasındaki belirsizlikler karşısında, ikinci bir ikamet veya pasaport ihtiyacı hiç bu kadar güçlü olmamıştı" demiş ve şöyle devam etmişti: "Yatırımcıları teşvik eden nedenler farklılık gösterse de başvuruların önde gelen nedenleri arasında güvenlik amaçları, vizesiz seyahatin yaygınlaştırılması ile eğitim ve iş olanaklarını da içine alan küresel fırsatların artırılması yer alıyor."

PEKİ 'ALTIN' VİZE VEYA PASAPORT NASIL ALINIR?

Düzenlemeler ülke ve yatırım türüne göre değişiklik gösteriyor. Örneğin, Türkiye 400 bin dolar veya daha yüksek değerde konut satın alan yabancılara altın pasaport imkanı sunarken, Lüksemburg gibi bazı diğer ülkeler mevcut bir Lüksemburg şirketine en az 536 bin dolar veya bir finans kuruluşuna 21,4 milyon dolarlık yatırım karşılığında altın vize imkanı sağlıyor. Araştırma geliştirme faaliyetleri için bağış veya yatırım kabul eden birçok ülke de bulunuyor. Hükümetlerin bu tür uygulamaları yürütmesindeki en önemli motivasyonlardan biri, ülkelerine sermaye transferini sağlamak ve ekonomiyi canlandırmak.

Dr. Kristin Surak ve Yusuke Tsuzuki tarafından hazırlanan ve Journal of Ethnic and Migration Studies dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, 2013-2019 yılları arasında Portekiz'in yabancı yatırımlarının yüzde 14,4'ü altın vize yoluyla gelmiştir. Benzer şekilde, Letonya'da bu oran yüzde 12,2 iken Yunanistan'da yüzde 7'nin üzerindeydi.

NEDEN BU KADAR TARTIŞILIYOR

Kampanyacılar, altın vize ve pasaport uygulamalarının yolsuzluk ve yerel halk için konut krizine yol açabileceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü gibi yolsuzlukla mücadele eden sivil toplum kuruluşları, AB'deki planların gerçek yatırım veya göçle değil, yolsuz çıkarlara hizmet edebileceği konusunda uyarıyor. Bu tür programları yürüten ülkelerde bazı durum tespiti önlemleri bulunsa da, bunların her zaman işlediği garantili değil. Yatırımcılar, kendi ülkelerindeki yolsuzluk soruşturmalarından kaçmak için altın vize veya pasaport başvurularında bulunabiliyorlar.

AB kurumları da altın pasaportları eleştirenler arasında. 2022'de AB Sivil Özgürlükler, Adalet ve İçişleri Komitesi altın pasaportların yasaklanması yönünde oy kullanmış ve AB'ye vizesiz erişimi olan üçüncü ülkelerden altın pasaport uygulamalarına son vermelerini istemişti.

Altın vize ve pasaport programlarının kara para aklama için kullanılabileceği endişesi var, ancak uzmanlar bu yöntemlerin kolay ve ucuz alternatiflerinin olduğunu belirtiyorlar. 2023'te İngiltere'de yapılan bir inceleme, altın vizelerin potansiyel olarak yolsuzluk veya organize suçla bağlantılı yabancı yatırımcılar için yüksek risk oluşturabileceğini ortaya koymuştu.

Diğer bir endişe de konut fiyatlarının şişirilmesidir. Birçok ülke çeşitli yatırım fırsatları sunsa da, başvuru sahiplerinin çoğu konut satın almayı tercih ediyor, bu da emlak fiyatlarını artırabiliyor. Ancak, bu etkinin çoğu ülkede sınırlı olduğu düşünülüyor. Örneğin İspanya, yılda yaklaşık 2 bin başvuru kabul ediyor ve bu miktarın ülke nüfusuna oranlandığında önemsiz olduğu belirtiliyor. Ancak, konut satışları genellikle belirli bölgelerde yoğunlaşıyor ve popüler olan bölgeler daha fazla etkilenebiliyor.