Özbekistan''a bağlı Türk yurdu Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti''ndeki gösterilerde 18 kişi öldü. Hemen şimdi olayın çıkış noktasına değinip kısaca Karakalpakistan''ı tanıyalım.

Olaylar, Özbekistan yönetiminin anayasada yapmak istediği değişiklikle başladı.

Mevcut anayasadaki "Egemen Karakalpakistan Cumhuriyeti" tanımındaki "egemen" ibaresi ile "Karakalpakistan''ın halk oylaması ile Özbekistan''dan ayrılma hakkı" ifadesi yeni tasarıda yok.

Bu da halkı galeyana getirmeye yetti. Halkın yoğun tepkisi üzerine OHAL ilan edildi. Gösteriler durmayınca, Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, özerk bölgenin başkenti Nukus şehrine gitti.

Aksakallılarla bir araya gelen Mirziyoyev, vatandaşların istemediği hiçbir anayasa değişikliğinin olmayacağını söyledi.

Şimdi gelelim Karakalpakistan''a.

Türklerin Kıpçak boyundan gelen Karakalpaklar, Kazak Türkleri ile aynı soydan, şive açısından da Özbekistan''a yakın bir halk. Birkaç yüzyıl öncesine kadar yarı göçebeydi ancak Özbekler ile savaşıp Taşkent''i ele geçirmişlikleri bile var. Ta ki komünist Ruslar''a kadar.

1919''da Kırgızistan''a, 1925''te Kazakistan''a, 1930''da ise doğrudan Moskova''ya bağlandı ve en sonra 1936''da Özbekistan''ın idaresine verildi.

17 yılda 4 farklı yönetime bağlanan halk…

Zengin doğal kaynaklara sahip olan bölge, Sovyetler''in çökmesiyle kendi yolunu çizme fırsatı buldu. Rusya''ya da Kazakistan''a da bağlanmayı reddederek bağımsızlığı tercih eden bölge halkı, Karakalpak bayrağını göndere çekerek devletleşme sürecini başlattı.

Ama ne çare...

Siyaset tecrübesi olmayan halkın önde gelenleri, Özbek lider Kerimov''un radarındaydı. 170 bin km² ile Azerbaycan''ın iki katı yüz ölçümüne sahip olan bölge, çok geçmeden Özbekistan ile 20 yıllık birleşme için anlaşma imzaladı. (1993) Yani iki bağımsız ülke birleşti, olayı yorumlarken böyle okumak lazım.

Karakalpakistan''ın sürecini başka bir yazıda anlatırım ama şu anki gelişmelerde Rusya, olayı ''Özbekistan''ın iç meselesi'' olarak yorumlarken, Karakalpaklıların akrabaları Kazakistan, Özbek yönetiminin yanında. Kimse bölgede kıvılcım istemese de Karakalpaklılar''ın anayasal haklarını gasp etmek kolay olmayacak gibi…