Kazakistan''da Nisan 1995''te ilk defa düzenlenen referandumda Nazarbayev''in görev süresi uzatılıp yetkileri artırılmıştı. Sonraki referandum ise 4 ay sonra olmuş ve Kazakistan''a "Süper Başkanlık"ı getirmişti.
Neredeyse devlet başkanına her yetki tanınmıştı. O günden sonra da 4 kez değiştirilen anayasa, hiçbir zaman halka sorulmadı. Ta ki 5 Haziran''daki referanduma kadar.
2019 yılında 28 yıllık başkanlıktan istifa eden Nazarbayev, yerini Kasım Cömert Tokayev''e bıraktı. Yapılan seçimi yüzde 70 oy oranı ile "duyan devlet" sloganını kullanan Tokayev kazandı ancak Ocak ayında başlayan protesto gösterilerinin durdurulamayan kanlı eylemlere dönüşmesi, değişimin fitilini ateşledi. Yeni anayasada 33 maddede değişiklik öngörüldü.
"Ülkenin kalkınmasında, yani ilk dönemde süper başkanlık gerekliydi ama toplum ve ihtiyaçlar değişiyor. Her şeyin Cumhurbaşkanı etrafında dönmesi yanlış" diyen Tokayev, 33 maddelik anayasa değişikliğiyle tarihî revizyona gitti.
Kendi ve sonraki devlet başkanlarının yetkilerini sınırlandırmakla kalmayıp Cumhurbaşkanı ailesinin üst düzey görevlere ve kamu ortağı şirketlere gelmesini de engelledi.
Ülkedeki arazi ve yer altı kaynaklarının mülkiyeti "devletindir" ibaresi "halkın" olarak değiştirildi. Yabancılara toprak satışı resmen yasaklandı.
Sivil toplum kuruluşlarına söz hakkı tanındı, siyasi parti sistemindeki değişiklikle Kazak siyasetinin demokratikleşmesinin önü açıldı, halkın Anayasa Mahkemesi''ne başvuru yapmasına olanak sağlandı, 2004''ten bu yana devam eden idam cezasının moratoryumu kalıcı hale geldi, idari birimlerin yetkileri artırılarak halkın katılımı sağlandı. Daha neler neler...
Tokayev, "Halkın Sesini Duyan Devlet" sloganına "Etkili Parlamento" sloganını da ekleyerek, parlamentonun gücünü artırma yolunu seçti.
Ayrıca Tokayev, devlet başkanının herhangi bir siyasi partiye üye olmasını "parti ve devlet meseleleri karışıyor" diyerek de engelledi.
Tokayev''e göre "İkinci Cumhuriyet" dönemi başlıyor. Gerçekten Kazakistan ve Türk dünyası için tarihî öneme sahip, bizlere de örnek olabilecek bir değişiklik. Uygulamayı merakla bekliyorum.
